Kulturowe konteksty wojny, red. Mieszko Ciesielski, Piotr Pawlak, Sylwia Szykowna

Chociaż konflikty zbrojne towarzyszyły Europie od bardzo dawna i ze względnie wysoką częstotliwością, to współcześnie w świadomości społecznej panowało przeświadczenie, że XXI w. będzie wolny od otwartych wojen angażujących całe narody. Opinia o stabilnym stanie europejskiego bezpieczeństwa militarnego została sfalsyfikowana przez zbrojną napaść Rosji na Ukrainę. Wydaje się, że od 24 lutego 2022 r. żyjemy w nowej rzeczywistości, w której pewniki życia społecznego, politycznego, gospodarczego odeszły w przeszłość i zastąpione zostały swoistym stanem wyjątkowym. 
Tocząca się wojna w naszym najbliższym sąsiedztwie sprawia, że dotychczasowe kryzysy współczesności (m.in. kryzys kultury, demokracji, człowieka, klimatyczny) tracą na wyrazistości i istotności w stosunku do rzeczywistości wojennej i dramatu „sytuacji granicznych” z nią związanych, oraz zmusza do postawienia fundamentalnych pytań i dokonania określonych przewartościowań. Problem wojny nie jest oczywiście nowy – wojna, jej strategie, przyczyny i skutki były od wieków przedmiotem politycznych, socjologicznych, wojskowych i innych analiz, podobnie nowa nie jest sytuacja wojny, bowiem te mają cały czas miejsce w różnych częściach świata. W dyskursie publicznym okoliczności toczącego się konfliktu zbrojnego analizowane są w głównej mierze w perspektywie politycznej i ekonomicznej – sukcesy i porażki działań zbrojnych, efektywność poszczególnego uzbrojenia, pomoc militarna Ukrainie, sytuacja gospodarcza, zwłaszcza energetyczna, związana z nakładanymi embargami i karami finansowymi na Rosję itp. 
Nie mniej ważny i równie interesujący jest także aspekt kulturowy wojny. I choć wojna to bardzo trudny czas dla realizacji przedsięwzięć artystycznych, kulturotwórczych itp., to jednakże wojna nie jest jakimś fenomenem całkowicie wyzbytym aspektów kulturowych. Sytuacja wojenna niejednokrotnie inspiruje do aktywności artystycznej, kulturotwórczej, naukowej, podejmowanej w obliczu działań militarnych, ale także po ich zakończeniu, kiedy to zmagania wojenne dostępne są już tylko w źródłach: dokumentach, opracowaniach, żywej pamięci. Wojna jawi się jako czynnik kształtujący działania kulturowe (okoliczności wojenne wymuszają określony tryb pracy artystycznej, skłaniają do refleksji aksjologicznej dotyczącej człowieka, społeczeństwa, Boga itp.) oraz jako przedmiot odniesienia tych działań (wojna staje się tematem obrazów literackich, malarskich, filmowych, opracowań reporterskich, etycznych, filozoficznych itp.). 
Głównym przedmiotem zainteresowania autorów niniejszego tomu będzie zatem wojna w perspektywie ogólnie rozumianych badań kulturowych. Poszczególne rozdziały zostały podzielone na cztery tematy. 

(ze Wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki