Joanna Górniak, Dostępność transportowa w wybranych krajach Unii Europejskiej

Konkurencyjny oraz spójny system transportowy krajów Unii Europejskiej (UE) ma zasadnicze znaczenie dla zdolności krajów europejskich do współzawodnictwa z resztą świata w dziedzinie rozwoju gospodarczego oraz jakości życia codziennego. W związku z tym tematem badań opisanych w niniejszej publikacji są problemy i analizy kształtowania się systemu transportowego, a w szczególności dostępności transportowej (mierzonej wyposażeniem infrastrukturalnym) oraz efektywności w wybranych krajach UE.

Podstawy teoretyczne przeprowadzonych badań i prezentowanych wyników empirycznych mieszczą się w zakresie nowej ekonomii geograficznej (NEG), która zajmuje się aspektami przestrzennymi (lokalizacją, położeniem geograficznym, sąsiedztwem) szeroko pojętych aktywności gospodarczych na świecie. Modele specjalne stosowane w badaniach z zakresu nowej ekonomii geograficznej dotyczą lokalizacji przemysłu, dyfuzji innowacji, rozwoju ekonomicznego aglomeracji miejskich, handlu międzynarodowego, rynku nieruchomości, ekonomicznych aspektów ochrony środowiska, globalizacji i transportu. (...)

Głównym zadaniem nowej ekonomii geograficznej jest wyjaśnienie koncentracji i aglomeracji, bądź dyspersji zjawisk ekonomicznych w przestrzeni geograficznej. Proponowane metody i modele umożliwiają znalezienie uwarunkowań sprawiających, że aktywności ekonomiczne przyciągają się lub odpychają wzajemnie. Oznacza to, iż mogą być narzędziem opisu struktur geograficznych aktywności ekonomicznej regionów w kontekście całej gospodarki narodowej. Konkluzje uzyskane na podstawie badań empirycznych z zastosowaniem takich modeli powinny mieć przełożenie na podejmowanie decyzji ekonomicznych.

Rozwój infrastruktury transportu oraz wzrost sprawności obsługi transportowej jest jednym z istotnych czynników wzrostu gospodarczego. Infrastruktura transportu posiada charakter majątku narodowego, z kolei jej dostępność i sprawność warunkuje rozwój każdego kraju i regionu poprzez działalność społeczno-gospodarczą, nowe rozwiązania, kompatybilność czy interoperacyjność, a także zapewnia bardziej trwałe i decydujące podstawy osiągania przewagi konkurencyjnej. Dobrze rozwinięta infrastruktura transportu przyczynia się do obniżenia negatywnych efektów odległości pomiędzy regionami, integruje narodowy rynek oraz łączy go z innymi rynkami regionalnymi, krajowymi czy międzynarodowymi. Poprzez jakość i gęstość sieci, wpływa na wzrost gospodarczy oraz w różnorodny sposób, przyczynia się do redukcji nierówności dochodowych i ubóstwa.

Postępujące procesy globalizacji oraz integracji gospodarczej stawiają przed polityką gospodarczą trudne wyzwania, zmuszając rządy do wprowadzania rozwiązań, które przyczynią się do poprawy efektywności gospodarek, a w konsekwencji do wzrostu ich konkurencyjności. Polityka UE ma na celu zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju o charakterze gospodarczym, społecznym i przestrzennym. Jednocześnie ma za zadanie zwiększenie spójności między poszczególnymi krajami oraz regionami Unii Europejskiej. Procesy integracyjne mogą być realizowane poprzez rozwijanie wspólnej sieci infrastruktury oraz poprawę dostępu do usług użyteczności publicznej. Istotnym celem Wspólnoty jest dążenie do osiągnięcia konwergencji w zakresie rozwoju gospodarczego, czyli równomiernego rozwoju krajów należących do UE. Niespełnienie tego warunku będzie przyczyniało się m.in. do powiększenia luki rozwojowej w europejskiej przestrzeni transportowej.

Wykorzystanie wyników analiz empirycznych związanych z dostępnością transportową może dotyczyć:
− planowania rozwoju infrastruktury,
− uzupełnienia brakujących połączeń transportowych w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i międzynarodowej,
− planowania obsługi przewozów różnymi gałęziami transportu, w celu zapewnienia dogodnego dostępu jej mieszkańcom i przedsiębiorstwom, w odniesieniu do możliwości tworzonych przez gospodarkę i cywilizację,
− modelowania transportu,
− ewaluacji efektywności podjętych działań i zrealizowanych projektów.

Celem warstwy teoretycznej pracy była systematyzacja pojęć związanych z dostępnością transportową na podstawie literatury krajowej i zagranicznej, a także dyskusja dotycząca jej wpływu na rozwój ekonomiczny i społeczny krajów UE z uwzględnieniem docelowego tworzenia spójnej sieci transportowej. Z kolei celem badań empirycznych zrealizowanych w ramach niniejszej publikacji była próba wyjaśnienia różnic oraz podobieństw w dostępności transportowej – mierzonej wyposażeniem infrastrukturalnym – w wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2005–2013. Przyjęto założenie, iż zmiany w systemie transportowym zależą od specyfiki każdego kraju, czyli wyjściowego stanu infrastruktury, ukierunkowania inwestycji dofinansowanych z funduszy Unii Europejskiej, występujących problemów społeczno-gospodarczych oraz luki rozwojowej w stosunku do bardziej rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. Zwrócono tutaj uwagę, iż funkcjonowanie poszczególnych krajów w ramach UE przyczyniło się do realizacji wielu projektów inwestycyjnych w ramach systemu transportowego oraz poprawy obsługi transportowej.

(Ze wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki