William Gilpin, Trzy eseje. O pięknie malownicym. O podróży malowiczej. O rysowaniu krajobrazu, wprowadzenie i tłumaczenie Beata Frydryczak

Eseje Williama Gilpina ukazały się w 1792 roku i były wielokrotnie wznawiane na przełomie XVIII i XIX wieku (skądinąd wznawiane są do dzisiaj), co świadczy o popularności koncepcji i samej idei malowniczości. Ale to również czasy szczególnie sprzyjające estetyce, która stała się polem intelektualnego zaangażowania nie tylko osób filozoficznie zorientowanych, ale także tych, którzy podążali za uczonymi modami. Malowniczość wykiełkowała na podatnym gruncie, a dzięki Gilpinowi, który w Trzech esejach zawarł kredo swojej koncepcji, stała się w ówczesnej Anglii najpopularniejszą (żeby nie powiedzieć: najbardziej populistyczną) kategorią estetyczną, szeroko dyskutowaną przez estetyków, literatów, eseistów, amatorów, praktykowaną przez ogrodników, omawianą w towarzystwie. Stała się rodzajem światopoglądu, a przynajmniej sposobem postrzegania świata i obcowania z nim, stylem życia i rodzajem mody. Wyrażała się w niej, jak to ujmuje Stefan Morawski, „radość płynąca z jej (rzeczywistości) smakowania, przeżywania, zmyślania”, czy też, jak to określa Jacek Woźniakowski: „chęć, by przede wszystkim zabawić – wzrok, umysł, czucie”. To właśnie ta „lekkość” malowniczości, brak pretensji do nadmiernego intelektualizmu, jednoznaczne zasady i czerpane z niej przyjemności zmysłowe przyczyniły się do jej popularności i prób zastosowania przez przygodnych amatorów the picturesque i wdrażania przez ogrodników w parkach krajobrazowych.

Trzy eseje: O pięknie malowniczym, O podróży malowniczej i O rysowaniu krajobrazu stanowią klucz do zrozumienia the picturesque jako kategorii estetycznej, ale również kategorii „wdrażanej” praktycznie: przez obserwacje okolicy, podróże i czynione w ich czasie szkice malowniczych widoków, do czego Gilpin gorąco nawoływał i sam taką aktywność zainicjował. Pierwszy esej w tomie poświęcony jest malowniczości, definiuje ją i wprowadza do dyskursu estetycznego jako ideę poważną i zasługującą na refleksję. Drugi i trzeci esej mają w pewnym sensie wymiar praktyczny, bo zachęcają do wycieczek po Anglii w celu poszukiwania malowniczych krajobrazów, a zarazem stanowią szczegółową instrukcję sposobu rejestrowania krajobrazu w postaci rysunkowego szkicu. Wszystkie trzy są propozycją ustanowienia nowej, trzeciej – obok piękna i wzniosłości – kategorii estetycznej i estetyki the picturesque.

(ze Wstępu Tłumaczki)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki