Marta Mrozowicz-Wrońska, Mechanizmy obronne – teoria, pomiar, eksperyment

Mechanizmy obronne to nieświadome, automatyczne procesy, które przez zniekształcenie odbioru rzeczywistości pomagają nam poradzić sobie z napięciami i stresem wynikającymi z nagłych zmian w zewnętrznym środowisku lub w naszym świecie wewnętrznym. Pojęcie mechanizmu obronnego jest w psychologii obecne od dawna i nadal jest żywo obecne w rozważaniach teoretycznych, w praktyce klinicznej i w badaniach naukowych. Szczególną rolę odgrywa w teoriach i szkołach psychoterapeutycznych mających swoje korzenie w psychoanalizie, ale nie tylko. W niniejszej pracy chciałabym skupić się na współczesnych rozważaniach dotyczących mechanizmów obronnych, sposobu ich działania i możliwości uchwycenia w kontekście badawczym. W kolejnych rozdziałach postaram się szerzej przybliżyć polskiemu czytelnikowi funkcjonujące w bieżących badaniach teorie mechanizmów obronnych –Vaillanta i Cramer. Przestawię również stosowane obecnie w badaniach naukowych narzędzia pomiaru mechanizmów obronnych oparte na tych teoriach wraz z przeglądem badań, w których zostały wykorzystane. Czytelnik będzie mógł bliżej zapoznać się z Defense Style Questionnaire, Defense Mechanism Manual oraz Defense Mechanism Rating Scale wraz z informacjami dotyczącymi sposobu, w jaki zostały w nich zoperacjonalizowane mechanizmy obronne i z obszarami ich zastosowań. W pracy przedstawię także obszerny przegląd badań dotyczących roli mechanizmów obronnych w zachowaniu dobrostanu, zdrowia psychicznego i satysfakcjonujących relacji społecznych oraz ich związku z psychopatologią, i zmian pod wpływem procesu psychoterapii. Ponadto zaprezentuję dwie teorie mechanizmów obronnych, dla których podstawą nie są obserwacje w obszarze zdrowia psychicznego i psychopatologii, ale wiedza dotycząca funkcjonowania naszego umysłu, a w szczególności procesów kontrolnych. Będzie to zunifikowana teoria wyparcia Erdelyi’ego oraz koncepcja działania pamięci zaproponowana przez Andersona wraz z wynikami przeprowadzonych przez niego eksperymentów. Na koniec zaprezentuję autorską procedurę eksperymentalną, której założeniem było uchwycenie działania mechanizmów obronnych w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych poprzez obserwację zaangażowania procesów hamowania poznawczego w przetwarzanie bodźców zagrażających. (ze Wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki