Wydanie I,
Poznań 2021
Format 14,5x21 cm
ISBN 978-83-66666-38-2
DOI 10.48226/978-83-66666-38-2
ss. 174
język: polski, białoruski
Polacy oraz osoby polskiego pochodzenia mieszkający na Kresach nie opuszczali swojej ojczyzny, a jednak stali się obywatelami innych państw. Część z nich podlegała repatriacjom po II wojnie światowej, ale znaczna część pozostała na ziemi swoich przodków, w swej „małej ojczyźnie”. Stanowiło to i stanowi nadal dość istotny dylemat dotyczący charakteru więzi z macierzą – Polską i narodem polskim. Dzisiejsze terytorium zachodniej i północno-zachodniej Białorusi, na którym w tym kraju żyje najwięcej Polaków, stanowiło faktyczne centrum I i II Rzeczypospolitej. Dla ludzi, którzy tam pozostali, fakt znalezienia się poza granicami kraju był trudny do zaakceptowania. Z kolei wcześniejsze doświadczenie rozbiorów mogło rodzić nadzieję, że jest to sytuacja przejściowa. W okresie funkcjonowania Związku Radzieckiego prowadzono działania zmierzające do sowietyzacji i rusyfikacji ludności polskiej, która poza rodzinami nie miała żadnych instrumentów kultywowania swojej tożsamości, języka i tradycji.
Istotna zmiana w tym względzie nastąpiła po roku 1991, czyli po upadku Związku Radzieckiego. Z jednej strony wcześniejsze zmiany w Polsce spowodowały zmianę polityki państwa polskiego wobec Polaków mieszkających na Kresach, większe zainteresowanie nimi i konkretne działania na ich rzecz, z drugiej zaś w państwach powstałych po rozpadzie bloku sowieckiego możliwa stała się zorganizowana działalność Polaków. Odrodzenie organizacji polskich na terytorium Białorusi i ich wpływ na ożywienie świadomości polskiej miało początki już w okresie tzw. pierestrojki, a jego nasilenie dokonuje się od 1991 roku wraz z powstaniem Związku Polaków na Białorusi.
W odbudowania tożsamości polskiej i tworzeniu nowych organizacji polskich ważny wkład wniósł Kościół katolicki na Białorusi. Jak pisał Piotr Eberhardt. „Dla miejscowej ludności polskiej przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego i związanej z tym kultury łacińskiej jest zasadniczą wartością moralną, która łączy ich z polskością”. Wyznanie rzymskokatolickie było traktowane jako podstawowy wyznacznik ich świadomości narodowej. Język miał tu niewielkie znaczenie, gdyż zdecydowana większość Polaków posługiwała się w życiu codziennym językiem białoruskim lub rosyjskim. W czasie spisu powszechnego w 2009 roku tylko niecałe 16 tys. Polaków z prawie 300 tys. deklarowało język polski jako język ojczysty, a prawie 100 tys. wskazało jako taki język rosyjski, pozostali – język białoruski. Jeszcze w 1999 roku na polski jako język ojczysty wskazało ponad 65 tys. Polaków. Język polski przez wiele lat niepodległej Białorusi był w znacznym stopniu językiem liturgii w Kościele rzymskokatolickim, nie tylko dlatego, że najwięcej katolików było Polakami, ale również dlatego, że większość kapłanów katolickich pochodziło z Polski.
(ze wstępu)
Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki
Zobacz | Opis | Pobierz |
---|---|---|
aspiracje-i-dylematy-mlodych-polakow-na-bialorusi-edycja-online.pdf (2.0 MB) | ||
spis-tresci.pdf (261.0 KB) |