Westfalacy. Wspomnienia. Dzieje datami ujęte. Bibliografie, koncepcja, opracowanie autorskie i redakcja Jan Papiór

Opracowanie Westfalacy przygotowano w 150 rocznicę pierwszych migracji Polaków za chlebem do Westfalii i Nadrenii na zachodzie Niemiec. Autor tego opracowania – Jan Papiór (jun.) – przygotowywał je przez szereg lat z zamiarem opracowania monografii o tym europejskim fenomenie kulturowym. Fenomenalność Polonii Westfalsko-Nadreńskiej była efektem kilku zjawisk: wyemigrowali z Macierzy za chlebem, w pierwszych latach nadali jej struktury organizacyjne Hipolit Sibilski, ks. Józef Szotowski, ks. Franciszek Liss; od roku 1893 nadali jej kształt bracia Jan i Antoni Brejscy, Franciszek Mańkowski oraz wielu oddanych sprawie Westfalaków; natomiast po roku 1945 Stanisław Paszkowiak, Stefan Szczepaniak, oraz wielu Westfalaków, którzy przeżyli koszmar wojny. Pomimo, że społeczność polskich emigrantów tworzyli – jak to ujął Jan Brejski – „wieśniak od kosy i robotnik od łopaty, kilofa i młota”, to jednak „poprzez wyrobienie samodzielności i wiary we własne siły” ukształtowali spójną polską przestrzeń kulturową w warunkach innej i obcej przestrzeni. Byli zdani – jak to ujął Franciszek Mańkowski – wyłącznie na siebie, „gdyż inteligencja szła własnymi ścieżkami”. Emigracja Westfalaków była z zamierzenia tylko czasowa: chcieli zarobić nieco grosza i wrócić w rodzinne strony, to jednak w towarzystwach polsko-katolickich, kołach śpiewu i na zjazdach śpiewackich, w gniazdach sokolich (i tak wielu innych organizacjach), a także w domaganiu się opieki duchownej przez polskich kapłanów i corocznych pielgrzymkach pielęgnowali mowę i wiarę ojców, tworząc polskie środowisko kulturowe, kultywowali „cnotę łączności” i tęsknili do rodzinnych stron.

Zamysł monografii dla okresu 150 lat „starej emigracji”, okazał się zbyt rozległy i dlatego Autor i wydawca opracowania skupił się – po zakończeniu swojej uniwersyteckiej pracy badawczej i dydaktycznej – na trzech obszarach pomijanych w dotychczasowych publikacjach: na wspomnieniach Westfalaków, na uchwyceniu datami dziejów Polonii Westfalsko-Nadreńskiej, oraz na zebraniu bibliografii dotychczasowych publikacji o tych dziejach. Pomocne w tych peregrynacjach były własne, choć zamierzchłe, wspomnienia.