Karolina Kliś, Grammatikalisering av obestämd artikel i fornisländska / Grammaticalization of indefinite article in Old Icelandic

Celem pracy jest przeprowadzenie analizy procesu gramatykalizacji rodzajnika nieokreślonego w języku staroislandzkim, na podstawie wybranych staroislandzkich tekstów. Część teoretyczna opisuje sposoby wyrażania określoności i nieokreśloności, rodzajniki wraz z ich funkcjami, różne modele procesu gramatykalizacji liczebnika „jeden” oraz daje obraz historii rozwoju języka islandzkiego z objaśnieniem najważniejszych gramatycznych zmian. Materiał badawczy, na którym opiera się analiza, pochodzi z The Icelandic Parsed Historical Corpus i składa się z pięciu staroislandzkich tekstów: Fyrsta málfræðiritgerðin (ok. 1100), Miðaldaævintýri (ok. 1400), Okur: Hvörinn það er fyrirboðið og bannað í guðsorði (1611), Reisubók Jóns Ólafssonar Indiafara (1661) oraz Nikulás Klím (1745). Teksty wybrano przez wzgląd na frekwencję „einn” liczoną na 1000 wyrazów. Badanie przeprowadzono uwzględniając kolejne etapy rozwoju rodzajnika oraz jego funkcje. Liczba wyników w poszczególnych kategoriach i tekstach nie wykazuje jednoznacznego wzrostu ani spadku, jednak zdecydowana większość to przykłady sklasyfikowane jako znacznik niespecyficzny. Wiele z przykładów dowodzi, że forma przypominająca rodzajnik nieokreślony zdecydowanie istniała w języku staroislandzkim, jednakże występowały również niekonsekwencje w jego stosowaniu.

The purpose of this thesis is to analyse the process of grammaticalization of indefinite article in Old Icelandic, based on selected Old Icelandic scripts. The theoretical part describes various ways of expressing definiteness and indefiniteness, articles and their features, different models of the grammaticalization process of numeral ”one”, as well as gives an overview of the history of the Icelandic language, with description of the most important grammatical changes. The research material, which the analysis is based on, comes from The Icelandic Parsed Historical Corpus and consists of five Old Icelandic texts: Fyrsta málfræðiritgerðin (around 1100), Miðaldaævintýri (around 1400), Okur: Hvörinn það er fyrirboðið og bannað í guðsorði (1611), Reisubók Jóns Ólafssonar Indiafara (1661) and Nikulás Klím (1745). The texts were chosen with regard to frequency of ”einn” per 1000 words. The research was conducted according to respective stages of articles development and in regard to its diverse features. The number of examples in different categories and texts do not indicate any increase nor decline, but the majority of them has been classified as a non-specific marker. Many examples prove that there clearly was a form similar to indefinite article in Old Icelandic, but there were also inconsistencies in the way it was used.

Uppsatsens syfte är att undersöka processen av grammatikalisering av obestämd artikel i fornisländska, baserat på utvalda fornisländska texter. Den teoretiska delen beskriver olika sätt att uttrycka bestämdhet och obestämdhet, artiklar och deras funktioner, olika modell av grammatikaliseringsprocessen av räkneordet ”en”, samt ger en översikt på isländskans språkhistoria med beskrivning av dem viktigaste förändringar. Forskningsmaterialet, vilket bygger analysen på, kommer från The Icelandic Parsed Historical Corpus och består av fem fornisländskatexter: Fyrsta málfræðiritgerðin (1100-talet), Miðaldaævintýri (1400-talet), Okur: Hvörinn það er fyrirboðið og bannað í guðsorði (1611), Reisubók Jóns Ólafssonar Indiafara (1661) och Nikulás Klím (1745). Texterna utvaldes med hänsyn till frekvens av ”einn” per 1000 ord. Undersökningen utfördes enligt olika etapper av artikels utveckling och med hänsyn till dess olika funktioner. Antalet exempel i olika kategorier och texter varken ökar eller minskar, men de flesta exemplen har klassificerats som en icke-specifik markör. Många exempel bevisar att det tydligen fanns en form som liknade obestämd artikel i fornisländska, men det också fanns inkonsekvenser i användningen.