Joanna Nikel, Kształcenie architektów w Niemczech Wschodnich w latach 1946-1970 na przykładzie Kunsthochschule Berlin Weissensee (KHB)

Rok 1945 stanowił głęboką cezurę dziejową, która zakończyła erę dominacji europejskiej w świecie. Oś rywalizacji przesunęła się z wyścigu terytorialnego do globalnego konfliktu ideologicznego pomiędzy światem kapitalistycznym a komunistycznych, a jedną z jego aren stały się powojenne Niemcy. W historii tego kraju rok 1945 oznacza upadek faszyzmu, dogmatyczną denazyfikację, a przede wszystkim odbudowę codzienności i życia milionów osób. Rozwój wydarzeń politycznych doprowadził do tego, że tylko zachodnia część Niemiec odrodziła się w ustroju demokratycznym, natomiast we wschodniej części, w której zainstalowano władze komunistyczne, nastąpiły narodziny nowego totalitaryzmu. W tych okolicznościach, w peryferyjnej części radzieckiego sektora Berlina, utworzono w 1946 r. osobliwą uczelnie artystyczną z niewielkim wydziałem architektury, którego zasadność była kwestionowana przez pierwsze lata funkcjonowania uczelni. Kunsthochschule Berlin Weissensee obok Technische Universität Dresden oraz Hochschule für Architektur Weimar, była jednym z trzech ośrodków kształcenia architektów w ramach struktur szkolnictwa wyższego w Niemczech Wschodnich. Funkcjonowanie Wydziału Architektury na uczelni artystycznej, a nie politechnicznej determinowało jego marginalizacje zarówno przez ministerstwo kultury, pod które podlegała i które zaangażowane było przede wszystkim w rozwój sztuk plastycznych, literatury, filmu i teatru, a także przez ministerstwo budownictwa, odpowiedzialne za dwa wskazane powyżej ośrodki w Weimarze i DreŸnie, skoncentrowane na kwestiach związanych stricte z architekturą i budownictwem.
Najważniejsze pytania badawcze, na które starałam się odpowiedzieć w niniejszej pracy związane były z uwarunkowaniami funkcjonowania Wydziału Architektury na berlińskiej uczelni, a także z oddziaływaniem jej artystycznego profilu na studia architektoniczne. Moją intencją było również zweryfikowanie opinii według której Kunsthochschule Berlin Weissensee uchodziła za „nonkonformistyczną uczelnie”, „wyspę niezależności”, a główny kreator studiów architektonicznych, Bośniak i muzułmanin Selman Selmanagic „nie pasował do NRD”1. Starałam się również ukazać wpływ reżimu komunistycznego na kształcenie architektów, zarówno w sferze stricte organizacyjnej poprzez wprowadzenie m.in. studium marksizmu-leninizmu, a także poprzez próbę narzucenia realizmu socjalistycznego jako oficjalnej sztuki akademickiej. Funkcjonowanie wydziału, nierozerwalnie związane z historią uczelni, stanowiło dla mnie pretekst do opowiedzenia tej części historii Niemieckiej Republiki Demokratycznej, która związana była z kulturą oraz szkolnictwem wyższym. Odpowiadając na pytanie o kształcenie architektów w komunistycznych Niemczech starałam się również uczynić przyczynek do badań nad historią zawodu tego regionu geograficznego.

(ze wstępu)