Dominika Gortych, Łukasz Skoczylas (red.), Implanty pamięci społecznej. Teoria i Przykłady

Koncepcja implantów pamięci, wprowadzona do naukowych dyskusji przez Mariana Golkę w 2009 roku, jest jedną z bardziej interesujących perspektyw oglądu procesów i zjawisk związanych z pamięcią społeczną. Przez osiem lat od publikacji książki pt. Pamięć społeczna i jej implanty (Golka 2009) koncepcja ta została już kilkukrotnie użyta w wymiarze badawczym przez polskich i zagranicznych uczonych. Implanty pamięci znalazły się także wśród najistotniejszych pojęć współczesnego pamięcioznawstwa, opisanych w doniosłym dziele Modi Memorandi. Leksykon kultury pamięci (Golka 2013). Nie dziwi więc, że pojęcie to stało się podstawą teoretyczną dla prac kolejnych badaczy, które zebraliśmy w niniejszym tomie.

Czym więc jest implant pamięci społecznej? Najprościej rzecz ujmując, jest czymś, co jest nowe, a jednocześnie, w zamyśle twórców, przypominać ma coś starego. Ta bardzo ogólna definicja uszczegóławiana jest w niniejszej książce w kilku miejscach. Ważne jest jednak, aby już teraz – we wstępie – zwrócić uwagę na działania wiążące się z powstaniem implantu. Są one bowiem celowe, uwikłane w interesy indywidualne i zbiorowe osób, które je przeprowadzają, i nakierowane na zmianę w pamięci społecznej. Tych kilka podstawowych kwestii uwidacznia nam, pod jak wieloma względami analizować można implanty pamięci oraz w jak wielu dyscyplinach naukowych znajdzie swoje zastosowanie teoria implantów.

Rozdziały tomu Implanty pamięci społecznej. Teoria i przykłady prezentują różne, często nawet zaskakujące sposoby użycia tego terminu w refleksji związanej z wieloma dziedzinami współczesnej nauki: socjologią, literaturoznawstwem, kulturoznawstwem, historią, historią sztuki i architekturą. Interdyscyplinarność publikacji jest jednym z jej walorów. Tym bardziej, że ze względu na łączącą wszystkie teksty ideę oraz refleksję teoretyczną, owa interdyscyplinarność nie jest tylko słowem-wytrychem uzasadniającym różnorodność wkładu poszczególnych Autorów, lecz znajduje swoje odzwierciedlenie w silnych związkach pomiędzy wszystkimi poruszanymi przez nich tematami. Trzeba zwrócić uwagę, że Autorzy nie tylko rekonstruują i twórczo rozwijają koncepcję implantów, ale także ukazują jej możliwe zastosowania oraz konsekwencje tych zastosowań. Pokazują więc oprócz żywotności opisywanej teorii również heterogeniczność studiów nad pamięcią. Szerokie grono badaczy, których teksty zebraliśmy, reprezentuje ośrodki naukowe w Polsce i Niemczech. Książkę można więc traktować jako element rozwijającej się współpracy pomiędzy nauką polską oraz niemiecką, a także dowód na duży potencjał twórczy tej współpracy. Chcielibyśmy w tym miejscu podziękować Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz Nauki, która umożliwiła nam zebranie prac dwunarodowego grona naukowców. Nie byłoby to bowiem możliwe bez projektu Implanty pamięci? Od/budowa zamków w Poznaniu i Berlinie – interdyscyplinarne studium przypadku, prowadzonego w Instytucie Filologii Germańskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 2015-2017 i współfinansowanego przez Fundację. W ramach tego projektu zorganizowaliśmy w marcu 2016 roku spotkanie, które połączyło osoby zajmujące się interesującą nas tematyką. Mamy nadzieję, że udało nam się stworzyć w ten sposób trwałą sieć badaczy implantów pamięci.