Dominika Bartoszak, Zaburzenia regulacji emocji sprawców przestępstw seksualnych przeciwko małoletnim

Analiza literatury, w tym dotychczasowych doniesień empirycznych, pozwala stwierdzić, że sprawstwo wykorzystania seksualnego dziecka jest zjawiskiem będącym efektem działania wielu uwarunkowań, stąd niezwykle niejednorodnym i złożonym. Zaburzenia regulacji emocji odgrywają wieloaspektową rolę jako czynnik etiologiczny przestępczości seksualnej i leżą u podstaw wielu czynników ryzyka występujących w populacji przestępców seksualnych (np. trudności w obszarze tworzenia relacji czy radzenia sobie poprzez aktywność seksualną), co znajduje potwierdzenia w licznych badaniach.
Obecnie zarówno w obszarze teorii, jak i badań zagadnienie funkcjonowania emocjonalnego sprawców zaczyna zajmować bardziej znaczące miejsce i coraz więcej opracowań wskazuje, że to nie poznanie, lecz afekt stanowi główny konstrukt wpływający na zachowania przestępcze i wymaga dalszej eksploracji. Jednocześnie szczególnie uwydatnia się trudności w zakresie regulacji emocji rozumiane jako problemy z intensywnymi emocjami (regulacją pobudzenia). Tymczasem zagadnienie doświadczeń emocjonalnych sprawców przestępstw seksualnych jest znacznie bardziej złożone niżeli problemy z nadmierną i niedostateczną regulacją afektu, dlatego należy koncentrować się na poszerzeniu rozumienia owego zjawiska o inne wymiary regulacji emocji – np. świadomość i akceptację stanów emocjonalnych czy zdolność reflektowania nad nimi.
Podobnie jednowymiarowo traktuje się wpływ walencji doświadczanych przez sprawców emocji na podejmowanie zachowań przestępczych. Większość opracowań teoretycznych i badań dotyczy wpływu negatywnego afektu na angażowanie się w przestępstwo na tle seksualnym. Negatywny afekt jest opisywany jako istotne zagrożenie dla procesu samoregulacji. Poprzez zmniejszanie (znoszenie) zdolność do kontroli, a jednocześnie zwiększanie siły doświadczanych dewiacyjnych pragnień, czyni je trudniejszymi do odparcia. Zaangażowanie w fantazje lub aktywność seksualną jest uznawane za preferowaną przez przestępców seksualnych strategię unikania, redukowania lub znoszenia nieprzyjemnych stanów wewnętrznych, zwłaszcza gdy jej powstawaniu towarzyszyła historia doświadczenia wykorzystania seksualnego w dzieciństwie czy inne nienormatywne zdarzenia na tle seksualnym w życiu sprawcy. Należy jednak podkreślić, że poza afektem negatywnym pod uwagę powinno wziąć się również afekt pozytywny jako taki, który potencjalnie prowadzić może do zachowań przestępczych (poprzedzać je). Mechanizm ten wiązałby się z koncentracją osoby na zaspokojeniu seksualnym i stanowił sposób na wzmocnienie doświadczanych pozytywnych emocji, uniknięcie trudności w nawiązywaniu intymnych relacji z dorosłym lub/i obronę przed doświadczeniem negatywnego afektu.
Wskazane wydaje się również, aby doprecyzować, z regulowaniem jakich konkretnie emocji sprawcy mają problem, tzn. czy deficyty te mają charakter globalny, czy wybiórczy. Jak już wcześniej wspomniano, dotychczasowe badania pokazują, że pomimo różnorodności w grupie osób, które popełniają przestępstwa seksualne, przestępcy seksualni w porównaniu z innymi grupami – przestępców i osób niebędących sprawcami, częściej i intensywniej doświadczają emocji negatywnych. Wiadomo również, że stany afektywne mogą spowodować, że osoba podejmie decyzję o popełnieniu przestępstwa, a także wpłynąć na sposób jego popełnienia. Istotne byłoby więc określenie, jakich dokładnie emocji doświadczają sprawcy bezpośrednio przed popełnieniem przestępstwa oraz w jego trakcie oraz czy są to emocje, które towarzyszą im również wcześniej, a także w jaki sposób wpływają one na działania sprawcy.
Opisanie niejednorodności i różnic indywidualnych w obszarze regulowania emocji, które cechują sprawców przestępstw seksualnych przeciwko dzieciom, stanowiło ważny cel niniejszej książki. Ich dostrzeżenie, a następnie zmierzanie do pogłębiania i poszerzania rozumienia zagadnienia funkcjonowania emocjonalnego w tej populacji jest konieczne zarówno dla badacza, jak i praktyka, gdyż tylko wtedy możliwe będzie tworzenie takich ram teoretycznych, na bazie których konstruowane będą efektywne programy oddziaływań terapeutycznych. Nowe metody pracy terapeutycznej prowadzonej wobec sprawców mogą funkcjonować jako integralna część bądź alternatywne podejście wobec obecnie rozpowszechnionych metod, które koncentrują się przede wszystkim na takich kwestiach, jak: przyjęcie odpowiedzialności za przestępstwo czy zniekształcenia poznawcze.

(ze Wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki