Beata Jerzakowska, Posłuchać obrazów. Podręcznik z audiodeskrypcją do reprodukcji malarskich, uzupełniający kształcenie literackie i językowe uczniów niewidomych

Publikacja zawiera reprodukcje i towarzyszące im deskrypcje, które stanowią szczególnego rodzaju tekst. Określa się je mianem audiodeskrypcja [AD], oznaczającym sposób opisywania sztuki, której odbiorcami są osoby niewidome i niedowidzące. Wykorzystanie tej techniki w Posłuchać obrazów to pierwsze jej zastosowanie jako pomocy do nauczania o malarstwie uczniów z dysfunkcjami wzroku. Lekcje języka polskiego są miejscem integracji kształcenia językowego i literackiego. Ważne jest, by zarówno wiedza o języku, jak i o literaturze łączyła się z poznawaniem historii oraz innych tekstów kultury po to, by uczeń miał świadomość, że nie funkcjonują one obok siebie, lecz łączą się, wzajemnie uzupełniają i przenikają. Wiedza o malarstwie nie powinna też stanowić jedynie przywoływanego kontekstu dla historii literatury i odwrotnie – tekst literacki nie może być jedynie pretekstem do pobieżnego obejrzenia obrazu. Zdaniem niektórych uczonych widzenie artystyczne spełnia niezbędną funkcję w całokształcie cywilizacji. Nie można próbować odizolować obrazu ani od jego związku z religią, ani z literaturą czy szerzej z kulturą, ani z historią i pamięcią o niej, ani biologią. Wszystkie te konteksty mogły mieć wpływ na ostateczny jego kształt, dzięki nim ono powstało i wciąż żyje. Wśród celów edukacji polonistycznej znajduje się wielostronny rozwój ucznia oraz uwrażliwienie go na świadome, poparte samodzielną refleksją, doświadczanie tekstów kultury, tu szczególnie malarstwa. Oczywiście, nie wszyscy muszą pasjonować się malarstwem i podziwiać dzieła poszczególnych artystów. Jednak z drugiej strony, orientowanie się w podstawowej wiedzy z zakresu sztuki plastycznej otwiera drogę ku świadomym i merytorycznym dyskusjom na jego temat. Dzięki ogólnej wiedzy o sztuce, uczeń już na początku podróży po historii malarstwa może sam zdecydować, czy chce przeżyć ją jeszcze głębiej, czy może jednak taka forma przekazu nie trafia do niego i nie dostarcza przyjemności przeżycia artystycznego. Rzecz komplikuje się w sytuacji, gdy uczeń nie może korzystać ze zmysłu wzroku, za pomocą którego zwykle dokonuje się percepcja malarstwa. W jaki zatem sposób mówić niewidomemu odbiorcy o sztuce plastycznej? O barwach, kształtach i perspektywie, które są przecież nieodłącznymi jej elementami? Czy ma to w ogóle sens? Niniejsza książka, poświęcona twórczości malarskiej, jest pierwszą pomocą dydaktyczną do nauczania języka polskiego przeznaczoną przede wszystkim dla licealistów i gimnazjalistów z dysfunkcjami wzroku. Przystępując do jej redagowania, z pełnym przekonaniem uznano, że nie tylko jest sens uczyć niewidomych o malarstwie, ale istnieje potrzeba, by pomóc im zrozumieć obraz, poznać jego barwy oraz zastosowaną perspektywę. Pomijanie treści wizualnych zmniejsza zakres zainteresowań uczniów z dysfunkcją wzroku i chęć podejmowania przez nich aktywności związanej z dziełami ikonicznymi, które przecież nie znajdują się poza ich możliwościami percepcyjnymi. Trzeba jedynie treść wizualną przełożyć na zmysły dostępne niewidomym odbiorcom i jak najefektywniej wykorzystać ich potencjał, by mogli poznać sztukę, a dzięki niej na nowo uporządkować swój świat, uzewnętrznić własne uczucia i refleksje, a może i niezwykłe zdolności. Warto podjąć ten trud także dlatego, że egzaminy kończące poszczególne etapy edukacyjne projektowane są w oparciu o Podstawę Programową [PP], która nie różnicuje uczniów widzących i niewidomych. Młodym ludziom z dysfunkcjami wzroku oferuje się jedynie możliwość wypełnienia arkusza wydrukowanego w powiększonej czcionce. To oczywiście do pewnego stopnia pomaga, jednak nie rozwiązuje problemu nauczania wiedzy o malarstwie, która na zajęciach lekcyjnych często jest redukowana.