Władysław Jacek Paluchowski, Elżbieta Hornowska, O pojęciu pracoholizmu (publikacja online - format pdf)

Zeszyt 04 w serii wydawniczej Wydziału Psychologii i Kognitywistyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: WPiK Open Access.

W książce tej zajmujemy się nadmiernym pracowaniem. Czym jednak jest praca? Międzynarodowy zespół do badania pracy (Meaning Of Working study) stworzył heurystyczny model koncepcji rozumienia pracy (MOW, 1987). Obejmuje on 3 podstawowe elementy: antecedenty pracy (sytuacja osobista i rodzinna, obecna historia pracy i kariery zawodowej oraz otoczenie makroekonomiczne), jej centralność oraz jej konsekwencje (subiektywne oczekiwania wobec efektów i obiektywne wyniki pracy). Z psychologicznego punktu widzenia ważnym wymiarem pracy jest miejsce, jakie praca zajmuje w życiu jednostki oraz stopień, w jakim tworzy ona tożsamość i sens życia (work centrality). Na miejsce to składają się przekonania jednostki dotyczące znaczenia pracy w życiu ludzi oraz jej pozycja zajmowana wśród innych wartości. Praca może też pozwalać na realizowanie cenionych wartości, być sposobem wyrażania siebie, ukazywania swoich kompetencji, podejmowania wyzwań itp. i dzięki temu umożliwiać identyfikowanie się z nią oraz być źródłem wewnętrznej motywacji. Praca może być elementem życia społecznego i towarzyskiego, istotnym miejscem realizacji ważnych dla jednostki potrzeb interpersonalnych. Analiza czynnikowa wyników badania rozumienia pracy (MOW, 1987) 5933 osób z różnych krajów pokazuje, że centralność pracy (WC) ma uniwersalne znaczenie w społeczeństwach przemysłowych. Jeśli chodzi o efekty pracy, to dochodowa funkcja pracy została uznana za najważniejszą w każdym kraju.
Jednak rola pracy się zmienia. Antropolog i budzący kontrowersje aktywista społeczny David Graeber (2018; 2019) wskazuje, że w ostatnich latach przyrasta (szczególnie w usługach, głównie finansowych) liczba dobrze płatnych stanowisk pracy społecznie nieprzydatnych (bullshit jobs), a osoby wykonujące takie prace mają świadomość bezsensowności wykonywanych czynności, bez doświadczania wyrzutów sumienia. Obniża to w sposób oczywisty poczucie ważności pracy. Ich problemem psychologicznym jest raczej brak zaspokojonej potrzeby sensu czy depresja niż uzależnienie od pracy.

(Ze wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki