Marek Cieślak, Jarosław Kubiak, Należności i zobowiązania handlowe w rachunkowości i finansach

Przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w gospodarce wolnorynkowej szczególną wagę przykładają do zapewnienia sobie odpowiedniego poziomu płynności finansowej. Płynność finansowa, rozumiana jako zdolność do bieżącego regulowania zobowiązań, w dużej mierze zależy od umiejętnego zarządzania należnościami i zobowiązaniami.

Odroczenie terminu zapłaty za wykonaną usługę lub dostarczone towary w stosunku do dnia sprzedaży znane jest powszechnie pod pojęciem kredytu kupieckiego albo kredytu handlowego. Kredyt kupiecki nie wymaga szczególnej formy prawnej. Udział takiego kredytu w finansowaniu działalności przedsiębiorstw w Polsce jest znacznie wyższy niż udział kredytu bankowego.

Małe i średnie jednostki gospodarcze nie dysponują dużym kapitałem, a pozyskiwanie przez nie bankowych źródeł finansowania jest trudne lub nawet niewykonalne. Zatem choć kredyt kupiecki stanowi źródło pozyskiwania środków na finansowanie bieżącej działalności we wszystkich jednostkach, to największe znaczenie będzie miał właśnie dla jednostek mniejszych. W małych i średnich przedsiębiorstwach kredyt kupiecki stanowi podstawowe źródło finansowania majątku obrotowego.
Przedstawiona publikacja poświęcona jest kredytowi kupieckiemu, a szerzej – rozrachunkom, czyli należnościom i zobowiązaniom – z dwóch punktów widzenia, tj. rachunkowości i finansów. W pracy zamiennie będą stosowane określenia używane w tych dwóch obszarach. W zakresie rozrachunków z odbiorcami będziemy posługiwać się w monografii terminami: należności z tytułu dostaw i usług, należności handlowe, udzielony kredyt kupiecki, wierzytelność pieniężna, natomiast w zakresie rozrachunków z dostawcami: zobowiązania z tytułu dostaw i usług, zobowiązania handlowe, zaciągnięty kredyt kupiecki.

Pierwsze podejście to spojrzenie na rozrachunki z punktu widzenia rachunkowości. Pojęcie, zasady ewidencji i wyceny rozrachunków, a także podstawowe zasady ich analizy to kwestie podstawowe dla zrozumienia znaczenia i możliwości właściwego odczytania danych finansowych dotyczących należności i zobowiązań przedsiębiorstwa. Przedstawiono, w jaki sposób należności i zobowiązania ujmowane są w księgach rachunkowych, jak prezentowane w sprawozdaniu finansowym i w jaki sposób dokonywana jest analiza finansowa sprawozdania finansowego w obszarze należności i zobowiązań – czyli przede wszystkim w obszarze płynności finansowej oraz wypłacalności. Odwołano się nie tylko do krajowych, ale także do międzynarodowych regulacji rachunkowości, które mogą pomóc w przygotowaniu sprawozdania finansowego. Znać je powinni zatem nie tylko księgowi przygotowujący sprawozdanie finansowe, ale także osoby korzystające z danych zawartych w sprawozdaniu do podejmowania decyzji gospodarczych.

Finansowe aspekty udzielania i zaciągania kredytu kupieckiego przedstawiono z perspektywy utrzymania płynności finansowej oraz kreowania wartości przedsiębiorstwa. Obszernie omówiono motywy zaciągania i udzielania kredytu kupieckiego oraz czynniki determinujące jego wartość. Scharakteryzowano proces zarządzania należnościami od badania ryzyka kredytowego, poprzez monitorowanie i ocenę jakości należności handlowych, windykację, aż po proces planowania należności – niezwykle ważny dla zarządzania płynnością gotówkową. Opisano instrumenty polityki kredytowej i przedstawiono autorski sposób identyfikacji strategii udzielania kredytu kupieckiego. W zakresie zaciągania kredytu kupieckiego przeprowadzono dyskusję nad jego uwzględnieniem w analizach dotyczących kształtowania struktury kapitału. Na podstawie przyjętych kryteriów dokonano oceny atrakcyjności kredytu kupieckiego jako źródła krótkoterminowego finansowania, zwracając uwagę na jego relatywnie łatwą dostępność i dużą elastyczność dla przedsiębiorstw – szczególnie z sektora MSP. Omówiono także aspekty prawne zaciągania i udzielania kredytu handlowego zawarte w Ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Przedstawiono także autorską koncepcję identyfikacji strategii zaciągania kredytu kupieckiego oraz ogólnej strategii kredytu kupieckiego – która jest klamrą rozważań prowadzonych z jednej strony – od jego dawcy, a z drugiej strony – od jego biorcy.

Przedstawiona monografia wypełnia lukę wśród publikacji z zakresu rachunkowości i finansów. Brakowało opracowania łączącego kwestie rachunkowe i finansowe, pokazującego wzajemne zależności i przydatność obu tych obszarów do celów podejmowania decyzji oraz oceny jednostki gospodarczej. Mamy nadzieję, że książka spotka się z zainteresowaniem odbiorców.

(Ze wstępu)

Publikacja dostępna online w formacie pdf w poniższej zakładce: Załączniki